Kolegiata Świętego Krzyża

KILKA CIEKAWYCH INFORMACJI O WYJĄTKOWYM ZABYTKU

Kolegiata Świętego Krzyża, to drugi obok Katedry, z daleka rozpoznawalny element wrocławskiego Ostrowa Tumskiego. Monumentalny ceglany kościół gotycki z pojedynczą iglicą góruje ponad niską zabudową wyspy katedralnej. Nie każdy wie, że ta wyjątkowa budowla w rzeczywistości mieści w sobie dwa kościoły.

Gotycki monument

Kolegiata Świętego Krzyża, położona jest przy Placu Kościelnym, tuż obok dawnego zamku Piastów Śląskich. Podobnie jak Katedra, jest kościołem gotyckim o charakterystycznych dla stylu cechach: strzelistej sylwetce, z wąskimi wysokimi oknami witrażowymi oraz wieżą zwieńczoną iglicą.

Gotycka świątynia halowa została wybudowana na planie krzyża łacińskiego z wydłużonym prezbiterium i trójnawowym wnętrzem. Dach kolegiaty odbiega nieco od typowych dla stylu rozwiązań – podłużny dach wieńczy jedynie główną nawę wraz z prezbiterium, zaś nad bocznymi nawami zbudowano szereg poprzecznych daszków szczytowych. Również fakt, że tylko jedna z wież zwieńczona jest iglicą, drugą zaś pozostawiono nieukończoną, stanowi rozpoznawalną cechę tego wyjątkowego zabytku.

Ostoja polskiej mowy

Źródła historyczne podają, iż jeden z kanoników kolegiaty, Andrzej Bogurski, dokonał specjalnego zapisu, wedle którego w kościele Świętego Krzyża kazania miały być po wsze czasy odprawiane w języku polskim. Wierność temu zapisowi udało się dochować od XVI wieku aż do 1919 roku.

Jeden budynek, dwa kościoły

Kolegiata, jak większość zabytkowych kościołów, kryje w sobie niespodziankę. W tym niezwykle wysokim budynku mieszczą się aż dwa kościoły: dolny kościół św. Bartłomieja oraz górny – Świętego Krzyża.

Początki powstania kolegiaty datuje się na 1280 rok, a jej pierwszym fundatorem jest książę Henryk IV Probus.

Burzliwe dzieje Wrocławia przyniosły liczne grabieże i dewastacje kolegiaty. W skutek remontów i przebudowy, wnętrza obu kościołów zyskały elementy stylu barokowego, między innymi nowe ołtarze, figury świętych i organy.

Burzliwe dzieje dolnego kościoła

Podczas gdy górny kościół Świętego Krzyża pełnił swą rolę nieprzerwanie, dolny kościół Św. Bartłomieja targany był wichrami dziejów:

Podczas wojny trzydziestoletniej pełnił rolę magazynu i stajni dla wojsk szwedzko-brandenburskich.

W czasie oblężenia Wrocławia przez wojska napoleońskie w 1807r., służył za schron dla ludności.

Do 1921 r. pełnił funkcję kościoła garnizonowego

Po II wojnie światowej odbywały się w nim msze dla wrocławskiej ludności niemieckiej

W 1956 r. oddano go na ponad 40 lat w ręce wrocławskich grekokatolików, którzy zaadoptowali go do swojej liturgii